Kituba
From Wikipedia
Kituba | |
---|---|
Ndambu | Afelika ya Kati |
Ndinga ya leta | Kongo-Braza, Kongo-Kinsasa |
Batubi | 12 000 000 |
Bisono | {{{bisono}}} |
Kode ya ISO 639-3 | ktu (kituba) mkw (munukutuba) |
Kikongo-kituba kele ndinga mosi ya leta ya Repubilika ya Kongo Demokratiki ye Repubilika ya Kongo. Yo kele ndinga ya kibantu ya nene.
Contents |
[edit] Ndambu
Kikongo-kituba kele ndinga ya leta na Kongo-Braza, kuna bau ke bingila kituba, ye Kongo-Kinsasa, kuna bau ke bingila kikongo ya leta. Bakongo ya Angola ke zaba kikongo-kituba, sambu bau ke sangana na bakongo ya nkaka.
Bambanza ya kikongo na nluta ya bantu 100 000:
- Braza: 1 000 000
- Pwantenwa: 750 000
- Kikwit: 294 000
- Matadi: 245 000
- Boma: 198 000
- Bandundu: 117 000
- Wiji: ~100 000
- Ilebo: ~100 000
- Kabinda: ~100 000
- Mbanza-Ngungu: ~100 000
[edit] Bandinga ya ndambu
- kituba ya sudi
- na sudi ya nzadi Kongo
- kituba ya lunene to kikwango
- nsi ya kukangama na Kwango ye Kasayi
- kituba ya node to munukutuba
- na node ya nzadi Kongo
kituba ya node |
kituba ya sudi |
kituba ya lunene |
---|---|---|
inti | inti | nti |
maza | maza | masa, mayi |
kilongo | nkisi | |
mfulu | mbeto | |
munu | mono | mono |
ya munu | ya mono | na mono |
kele na | kele na | kele |
[edit] Bisono pe minoko
kituba | a | b | d | e | f | g | h | i | k | l | m | n | ng' | ny | o | p | r | s | t | u | v | w | y | z |
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
API | [a] | [b] | [d] | [e] | [f] | [g] | [h] | [i] | [k] | [l] | [m] | [n] | [ŋ] | [ɲ] | [o] | [p] | [r] | [s] | [t] | [u] | [v] | [w] | [j] | [z] |
Munoko ya mbombo na ntwala ya minoko ya kikangu pe kipakulu:
kituba | nd | nt | ns | nz | mb | mp | mv | mf | ng | nk |
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
API | [nd] | [nt] | [ns] | [nz] | [mb] | [mp] | [mv] | [mf] | [ŋg] | [ŋk] |
[edit] Bangogo
Bisina ya bangogo ya Kituba kele kikongo, lingala, kiyaka, kiyansi, kiswahili, kifalanse ye kimputulukesi.
[edit] Bangogo ya kifalanse
- falangi (franc)
- kaminio (camion)
- kaye (cahier)
- leta (l'état)
- sose (sauce)
- tono (tonneau)
- watu (ouate)
[edit] Bangogo ya kimputulukesi
- kilapi (lápis)
- kumbi (comboio)
- mapa (mapa)
- misa (missa)
- Mputu (Portugal)
- numelo (número)
- sikoti (chicotte)
- wanzio (anjo)
[edit] Bangogo ya kiswahili
- langi (rangi)
- matata (matata)
- sanduku (sanduku)
- simba (simba = nkosi)
[edit] Bangogo ya kingelezi
- boyi (boy)
- katekisimu (chatechism)
- mapi (map)
[edit] Bisina ya mukanda
- Hochegger, Hermann: Grammaire du kikongo ya leta. Bandundu, CEEBA, 1981.
- Mufwene, Salikoko: Kitúba na Thomason, Sarah: Contact Languages, a wider perspective. Amsterdam/Philadelphia, John Benjamins Publishing Company, 1997.
- Swartenbroeckx, Pierre: Dictionnaire kikongo et kituba - français. Bandundu, CEEBA, 1973.
- Tekilazaya-Kiwolu, Abelbert: Cours de kikongo ya leta. CEEBA, 1997.